Zerdüşt öğretisi ve Avesta

Avesta Yayınları’ndan çıkan ”Avesta-Zerdüştilerin Kutsal Metinleri” kitabı kutsal kitap Avesta’nın günümüze kadar ulaşan bölümlerini aktarıyor. Zerdüştlerin kutsal kitabı Avesta, yazılı tarihin en eski eserlerinden biri olmakla birlikte günümüze kadar yenilenerek, yazılıp tercüme edildi ve nesiller boyu aktarıldı. 1200 bölümden oluşan Avesta bazı bilgilere göre altın rengi tahtalara yazıldı. Bazı bilgilere göre ise 1200 öküz derisi üzerine altın harfler ile yazılmıştı. Avesta Yayınları tarafından çıkarılan ”Avesta-Zerdüştilerin Kutsal Metinleri” kitabı ise James Darmesteter tarafından 1880-1894 yılları arasında İngilizceye çevirildi. Kitap ilk defa Türkçe baskısıyla okuyucuyla buluşuyor. Kelime anlamı olarak Avesta metin, Zend ise yorum demek. Kitapta Zerdüştiliğin kutsal metinlerinin yorumlarını da görmek mümkün. Mezopotamya uygarlığında çok tanrıcılıktan tek tanrıcılığa geçerek katı ahlak kurallarının olduğu Zerdüştlük, antik çağda tek tanrıcılığa yaklaşan tek din olma özelliğini taşır. Zerdüştiliğin peygamberi kabul edilen Zerdüşt’ün MÖ 7. veya 6. yüzyılda yaşadığı kabul edilir. Felsefik açıdan düalizmin hakim olduğu Zerdüştlükte, iyilik ve kötülük savaşımı yaşamın temelini oluşturur. Madde ve ruh dünyasında aynı etken temelinde savaştığına inanılan Zerdüştlükte sonuçta iyiliğin kazanılacağına inanılır ve herkesin Ahura Mazda’nın yanında yer alması istenir. Ateş kutsaldır, özellikle resmi din haline geldiği Sasaniler döneminde ateş sunaklı topraklar yaygındı. Dedikodu, hırsızlık, yalan ve borç olmanın büyük günah sayıldığı Zerdüştlükte, hayvanlara özen, otlakların korunması ve kurban vermenin kaldırılması bakımından dönemi itibari ile ilerici bir yaşam biçimini esas alır. MS 7. yüzyılda Arapların bölgeyi istilası sonucu Zerdüştler Hindistan’a göç ederler, buradaki Zerdüştlere ‘Pars’ denir. Halen dünya üzerinde 200 bine yakın Zerdüşt inancını yaşayan kişinin bulunduğu belirtiliyor. Zerdüşt öğretisi Alman idealizmin önemli temsilcilerinden Hegel, Geothe ve F. Nietzche’ye de ilham vermiş, bu kişiler eserlerinde Zerdüştlüğe ve Avesta’ya yer vermiştir. Kitap, Zerdüşt öğretisinin tarihsel oluşum sürecini, etkili olduğu bölgeleri, kutsal varlıklarını, dini sistemini, ayin ve dini bayramlarını, sembol ve demografik yapıları ile birlikte Avesta’nın toplanma süreci ve yapısını da anlatıyor. Günümüze kadar ulaşan Avesta metinlerinin büyük bölümü Zerdüşt hayatta iken yazılan yazılardan oluşuyor, bir bölümü ise Zerdüşt’ün öğrencileri ve rahipler tarafından yazıya geçirilmiş ya da eklenmiştir. Avesta’nın günümüze kadar ulaşan bölümü orijinal metnin küçük bir bölümünü oluşturuyor. Zira Avesta MÖ, Büyük İskender tarafından yakılmıştı. Kitapta Avesta’nın ayinsel metinler, efsanesi, tarih, dini yasalar vb. gibi farklı bölümlerden oluştuğu ve bu bölümlerin İran’ın farklı yerlerinden bir araya getirildikleri görülmektedir. Bu metinlerin bir araya getirilmesi çalışmaları MÖ 80’li yıllardan MS 530’lu yıllara kadar Sasani İmparatorluğu döneminde devam etti. Günümüze kadar ulaşan Avesta şu beş bölümden oluşuyor: Videtdat: Zerdüştlüğün kozmolojisi, etiği, estetiği üzerine önemli bilgiler içerir. Temizlik ve saflık ile ilgili ritüellerin kuralları ve talimatları bulunur. Visperod: 24 bölümden oluşur. Dualar, övgüler, Ahura Mazda’ya ve diğer kutsal varlıklara saygı odaklı dini şarkılardan oluşur. Yasna: Avesta’nın en eski parçası ve esas bölümlerinden birini oluşturur. İfadeler açısından antik şiirsel biçim ve karmaşık bir stile sahiptir. Genellikle bunların Zerdüşt’ün kendi eseri olduğu kabul edilir. Bunların çoğu Ahura Mazda’ya ithaf edilmiştir. Yasna Avesta’nın en kapsamlı incelenmiş bölümüdür. Yeşt: Meleklere ve farklı payelere sahip ilahi varlıklara hitap eden dualardan oluşur. Xora Avesta: Küçük Avesta olarak tercüme edilen dua kitabıdır. 479 sayfadan oluşan kitapta, Zerdüştlük ile birlikte onun kutsal kitabı Avesta hakkında Türkçeye çevrilmiş en önemli eserlerden biridir. Kitabın tümünde Zerdüşt öğretisinin yanı sıra dönemin özelliklerinin izlerini bulmak mümkün. Zerdüştlüğü takip ve merak edenler için Avesta önemli bir kaynak. İyilik (Ahura Mazda) ve kötülük (Ehriman) savaşındaki safını iyilikten kullanacaklar için okunması gereken bir kitap.
MAZLUM ÖZDEMİR